Heb je je ooit afgevraagd hoe het komt dat extreemrechts in de politiek tegenwoordig zo in de lift zit? Het lijkt wel alsof we een déjà vu beleven van donkere tijden uit het verleden. Dirk Verhofstadt*, een scherp denker, trekt parallellen tussen nu en de opkomst van het nazisme. Geloof me, dit is geen droge geschiedenisles, maar een wake-up call die we niet mogen negeren.
Historische Parallellen: Meer dan een Vage Echo
Laten we even terugspoelen naar de jaren ’30. De opkomst van het nazisme was geen bliksemschicht uit heldere hemel. Er waren psychologische en maatschappelijke factoren die de perfecte voedingsbodem vormden. Denk aan de Grote Depressie, een economische crisis die wereldwijd miljoenen mensen in armoede stortte. Mensen waren wanhopig en zochten naar een zondebok. De Joden werden vaak als zodanig bestempeld, een bewering gevoed door eeuwenoude vooroordelen en antisemitisme.
Angst voor het onbekende speelde ook een grote rol. De wereld veranderde snel, en veel mensen voelden zich onzeker over hun toekomst. De nazi’s speelden hierop in door een vijandbeeld te creëren en simpele oplossingen te bieden voor complexe problemen. Ze beloofden stabiliteit en herstel van nationale trots, iets wat veel Duitsers aantrekkelijk vonden in een tijd van chaos en onzekerheid.
Klinkt bekend, toch? Vandaag zien we gelijkaardige trends. Kijk maar naar de opkomst van figuren als Marine Le Pen in Frankrijk, Geert Wilders in Nederland of andere populistische politieke partijen binnen de EU.
Ze spelen alle in op angst en onzekerheid, vaak met een focus op immigratie en de vermeende dreiging van de islam. In de Verenigde Staten zagen we hoe Donald Trump een hele verkiezingscampagne bouwde rond het idee van het bouwen van een muur om ‘illegale immigranten‘ buiten te houden.
Deze extreemrechtse leiders presenteren zichzelf als de redders die het ‘echte volk‘ zullen beschermen tegen alles wat vreemd is. Het is een gevaarlijke cocktail van nationalisme, xenofobie en simplisme. Ze bieden schijnbaar simpele oplossingen voor complexe problemen, zoals het sluiten van grenzen of het uitzetten van bepaalde bevolkingsgroepen. Dit soort retoriek vindt vaak weerklank bij mensen die zich bedreigd voelen door globalisering en culturele veranderingen.
De geschiedenis leert ons dat het toegeven aan deze angsten en vooroordelen kan leiden tot tragische gevolgen. Daarom is het belangrijk om kritisch te blijven en ons niet te laten meeslepen door simplistische en gevaarlijke ideeën.
De Gevaren van Extreemrechts voor de Democratie: Niet Zomaar Bangmakerij
Je denkt misschien: “Ach, zo’n vaart zal het niet lopen.” Maar kijk eens goed om je heen. In verschillende landen heeft extreemrechts al een impact op democratische instellingen. Neem nu Polen en Hongarije. Daar zien we hoe regeringen de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht onder druk zetten. In Polen werd een controversiële hervorming van het gerechtelijk systeem doorgevoerd, wat leidde tot grote zorgen over de scheiding der machten. In Hongarije heeft Viktor Orbán de media, de rechterlijke macht en het onderwijs stevig in zijn greep, waardoor de democratische ruimte steeds kleiner wordt.
En herinner je de bestorming van het Capitool in de VS op 6 januari 2021? Dat was geen actiefilm, maar bittere realiteit. Aanhangers van toenmalig president Donald Trump probeerden de certificering van de verkiezingsuitslag te verhinderen. Dit was een schokkende aanval op de fundamenten van de Amerikaanse democratie.
Deze bewegingen ondermijnen de principes van democratie en mensenrechten. Ze willen niet gewoon meespelen volgens de regels van de democratie; ze willen het spel veranderen zodat ze altijd winnen.
Kijk naar Turkije, waar president Erdoğan na de mislukte staatsgreep in 2016 duizenden rechters, leraren en ambtenaren heeft ontslagen of gearresteerd. Of naar Brazilië, waar Jair Bolsonaro openlijk zijn bewondering uitspreekt voor de militaire dictatuur die het land tot de jaren ’80 regeerde.
Dit zijn geen geïsoleerde incidenten, maar tekenen van een wereldwijde trend waarbij autoritaire leiders de grenzen van de democratie opzoeken en overschrijden. Ze gebruiken angst en verdeeldheid om hun macht te consolideren, vaak ten koste van minderheden en fundamentele vrijheden.
En dat is een gevaarlijke weg. Als we niet oppassen, kunnen we terechtkomen in een wereld waarin de stem van het volk wordt gesmoord, waarin de vrijheid van meningsuiting wordt ingeperkt en waarin de rechten van individuen worden vertrapt. Daarom is het zo belangrijk om waakzaam te blijven en ons uit te spreken tegen deze antidemocratische tendensen. Want democratie is niet iets vanzelfsprekends; het is iets waar we constant voor moeten vechten.
Waakzaamheid Geboden tegenover Extreemrechts – De Geschiedenis als Kompas voor de Toekomst
Het is tijd om echt wakker te worden en te leren van de geschiedenis. Extreemrechts is geen onschuldige trend. Het is een bedreiging voor de waarden waar onze samenleving op gebouwd is. De lessen uit het verleden zijn duidelijk: wanneer extremisme de overhand krijgt, zijn de gevolgen verwoestend. Laten we onze democratische waarden verdedigen en niet toestaan dat de geschiedenis zich herhaalt.
Maar hoe? Door kritisch te blijven, door vragen te stellen, door ons te informeren. Door niet weg te kijken als vrijheden worden bedreigd, maar juist dan onze stem te verheffen. Door niet te zwijgen als haat en verdeeldheid worden gezaaid, maar juist dan de dialoog aan te gaan. Door niet alleen te staan, maar samen te werken aan een samenleving waarin iedereen zich thuis voelt.
Dus, wat denk jij? Is het tijd om in actie te komen? Alleen samen kunnen we een verschil maken. Jouw stem telt, jouw acties hebben impact. Laten we samen waken over onze democratie, onze vrijheid, onze toekomst.
*Dirk Verhofstadt (Dendermonde, 25 augustus 1955) is een Belgisch politiek filosoof en publicist. Hij is de broer van Guy Verhofstadt, voormalig premier van België. Dirk Verhofstadt was een tijdlang professor aan de Universiteit Gent.
