Eerder deze maand schreef Stephane Fischler, voorzitter van de World Diamond Council, dat de komende plenaire vergadering van het Kimberley Proces (KP) in New Dehli, India, een “keerpunt” kan zijn voor de certificeringsregeling. Omdat het nog één (laatste) kans krijgt om zijn definitie van conflictdiamanten te herzien om mensenrechtenschendingen op te nemen.
De coalitie van het maatschappelijk middenveld van het Kimberley Proces waarschuwde ook dat de bijeenkomst, die zij “de laatste bijeenkomst van een driejarige hervormingscyclus” noemde, het Kimberley Proces “een laatste kans geeft om geweld en schendingen van mensenrechten in gemeenschappen die betrokken zijn bij diamantwinning en -handel aan te pakken“. Alle ogen zullen gericht zijn op de plenaire vergadering, waarschuwde het. “Het is een make-or-break moment.”
Maar Brad Brooks-Rubin, een beleidsadviseur voor de NGO ‘Enough Project‘, en voormalig speciale adviseur van het Ministerie van Buitenlandse Zaken voor conflictdiamanten, meent dat het echte “make-or-break” moment eerder het door Rusland voorgestelde opheffen van het verbod op diamanten uit de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) kan zijn.
Op dit moment is de Centraal-Afrikaanse Republiek het enige land dat als een bron van conflictdiamanten wordt beschouwd. Het verbod geldt niet voor het hele land; er zijn “groene zones” waaruit de export is toegestaan.
Onlangs vertelde de Russische afgevaardigde minister van Financiën Alexei Moiseyev een persbureau dat alle CAR-diamantuitvoer “legaal moet worden gemaakt“.
“De huidige verboden zijn oneerlijk tegenover arme mensen die alleen geld kunnen verdienen door diamantwinning,“
zei hij en voegde eraan toe dat Rusland gelooft dat diamanten uit de verboden “rode zones” nog steeds hun weg naar de markt vinden, waardoor het embargo wordt ondermijnd.
Brooks-Rubin betoogt, dat als dit zou gebeuren, de KP een nederlaag zou toegeven.
“Het Kimberley-proces heeft één taak, en dat is het tegenhouden van conflictdiamanten,” zegt hij. “Er zijn delen van de Centraal-Afrikaanse Republiek waar er geen hoop bestaat dat er geen conflictdiamanten zullen voorkomen gedurende alvast de komende 10 jaar. Als ze zeggen dat het verbod volledig moet worden opgeheven, dan is dat het toegeven van het onvermogen om die diamanten tegen te houden. Dat is een teken dat het Kimberley Proces geen functie meer heeft. Het zou de volgende dag gewoon moeten opgedoekt worden“.
Zoals velen vermoedt hij dat Rusland hier een eigen agenda heeft. Zoals in artikelen is gedocumenteerd, heeft het land zijn invloed in Afrika vergroot.
Rusland zal volgend jaar het voorzitterschap van het Kimberley Proces overnemen, dus haar woorden tellen zeker mee. Maar gezien de traditionele trage besluitvorming van de groep, is het onduidelijk of het Russische voorstel zal worden aangenomen. Net zoals het niet erg waarschijnlijk is dat “mensenrechtentaal” zal worden aangenomen.
Wat er ook met deze voorstellen gebeurt, de kansen zijn “alle ogen” niet op KP gericht zullen zijn. Eens, trok het fervent debat – en steun – aan van de diamanthandel. Nu leeft het zo’n beetje een eigen afgezonderd bestaan.
Laten we teruggaan naar toen het Kimberley proces voor het eerst werd gesmeed, in de zomer van 2000. Destijds werd de verantwoordelijkheid voor het afdwingen van de regeling aan de regeringen gegeven, omdat de NGO’s de industrie niet vertrouwden.
De voorgestelde regeling was zeer ambitieus in haar opzet. Het was bedoeld om elke ruwe diamant in de wereld op te sporen en dwong tientallen landen om wetgeving aan te nemen die internationale regulering van hun bedrijven mogelijk maakt. Aangezien er op dat moment drie diamantgedreven oorlogen woedden, en niemand zich tegen het KP verzette, hoopten de voorstanders dat het binnen enkele maanden zou worden aangenomen. In plaats daarvan heeft het drie jaar geduurd.
Het zou zelfs langer kunnen hebben geduurd, ware het niet door de aanslagen van 11 september 2001. Toen er artikelen verschenen over het verband tussen diamanten en de financiering van terrorisme, heeft de regering Bush het opsporen van diamanten een hogere prioriteit gegeven.
Toen het KP eenmaal van start ging, hoopten sommigen dat het een model zou zijn voor soortgelijke regelingen. Dat werd het niet. Een plan dat drie jaar in beslag neemt, is niet een plan dat men graag wil overnemen. Vergeet niet dat de structuur van het KP een absolute consensus vereist tussen de deelnemende regeringen, die ondertussen met 88 landen zijn. Dat is een virtueel recept voor een patstelling.
“Een enkele partij kan zeggen ‘ik moet met mijn overheid terugkoppelen’ en dan gaat het voorstel niet door,“
geeft de vroegere de vroegere voorzitter van de Raad van de Werelddiamant Eli Izhakoff aan.
Ironisch genoeg zijn industriegroepen nu meer steun gaan geven aan NGO-doelstellingen dan de publieke sector. Veel Afrikaanse landen zijn van mening dat, als de KP keihard optreedt tegen mensenrechtenschendingen, dit een schending van hun soevereiniteit zou inhouden. Bovendien hebben veel westerse regeringen het gevoel dat ze, gezien het feit dat de wereld op dit moment een beetje een puinhoop is, ze grotere katten te geselen hebben.
“Er zijn gewoon niet veel middelen meer beschikbaar voor de KP“, klaagt Brooks-Rubin.
Brooks-Rubin, een fervent voormalige KP-aanhanger, heeft onlangs betoogd dat het model verouderd is.
“Het model van het KP is om bepaalde goederen van de supply chain uit te sluiten. Vandaag de dag gaat het er meer om dat we ons bezighouden met hardleerse gebieden en deze in lijn met de regelgeving dwingen“.
Hij zegt dat het nieuwe model voor maatschappelijk verantwoord ondernemen is dat elk bedrijf zijn eigen due diligence-onderzoek uitvoert, volgens de Know Your Customer (KYC) protocollen en de richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
Dat kan moeilijk zijn voor de diamantindustrie. Het legt veel verantwoordelijkheid in de handen van veel bedrijven, die er niet allemaal mee om kunnen gaan. De industrie heeft ook traditioneel collectief gehandeld. Mogelijk is dit een overblijfsel uit haar karteldagen.
Een persoon die in laboratoriumdiamanten werkt, vertelde me bovendien: “Als ik ontgonnen stenen heb, zijn er alle KP-certificaten, RJC-audits. Met lab-gekweekte, is er niets van dat alles.”. En natuurlijk zijn er ook problemen met andere sieraden, zoals goud en bepaalde gekleurde stenen.
Toch blijft het KP uiteindelijk toch slechts een basis. De industrie heeft het traditioneel gezien als een manier om slechte publiciteit over bloeddiamanten te neutraliseren. Als een soort van ‘verlaat de gevangenis zonder te betalen‘ kaart. En hoewel het juweliers een gemakkelijke terugkoppeling geeft naar bezorgde klanten toe, heeft het ook net zo veel slechte publiciteit opgeleverd als goede. Hoewel de industrie geen officiële zeggenschap heeft in het bestuur van de KP, zijn haar mislukkingen in de loop der jaren de mislukkingen van de handel geworden.
Zoals we al zeiden, kopen mensen niet van de industrie, maar kopen ze van bedrijven.
We moeten ophouden te praten over de ethiek van de ‘diamantindustrie’ en meer over de ethiek van individuele bedrijven.
En dat betekent niet dat we concurrenten neerhalen, maar dat we onze eigen normen verhogen.
Het Diamond Empowerment Fund heeft een slogan: “Diamonds do good“. En dat klopt, vele diamanten doen veel goed. Helaas geldt dat niet voor alle natuurlijke diamanten.
De verantwoordelijkheid om het kaf van het koren te scheiden, berust traditioneel op de schouders van het Kimberley proces. Maar omdat het Kimberley proces faalt en spettert, valt die verantwoordelijkheid steeds meer op de rest van ons.
