Waarom in dit tijdperk aandacht schenken aan een boek van Viktor Frankl? Want het is niet altijd gemakkelijk voor jongeren om de Holocaust te zien als meer dan louter een historische gebeurtenis. Voor sommigen lijkt het een ver verwijderd verleden, een tijdperk dat zo gruwelijk was dat het moeilijk te bevatten is in de context van onze moderne, digitale wereld. Maar het is essentieel dat we deze periode in de geschiedenis blijven herinneren, erover leren, en empathie ontwikkelen voor de slachtoffers, om ervoor te zorgen dat zulke gruweldaden zich niet opnieuw voordoen.
Ervaringen in de nazi-concentratiekampen
Het begrijpen van de ervaringen van degenen die de Holocaust hebben overleefd, kan een effectieve manier zijn om deze verbinding te creëren. Het boek ‘De zin van het bestaan‘ (Engels: “Man’s Search for Meaning”) door Viktor Frankl, een Oostenrijkse psychiater en overlevende van de Holocaust, is een krachtig hulpmiddel hierbij.
In zijn memoires verhaalt Viktor Frankl zijn ervaringen in de nazi-concentratiekampen en deelt hij zijn psychotherapeutische methode die betekenis in het leven identificeert.
Een belangrijk moment in het boek is wanneer Frankl de overgang beschrijft van de aanvankelijke shock na aankomst in het kamp naar de uiteindelijke apathie die ontstond als een overlevingsmechanisme. Deze overgang naar apathie is een voorbeeld van een verdedigingsmechanisme dat individuen gebruiken om met extreme omstandigheden om te gaan. In dit geval schilderde het beeld van de wereld buiten het kamp, dat de gevangenen ooit hadden, af, en werd vervangen door de harde realiteit van het dagelijkse leven in het kamp.
Het vinden van betekenis, zelfs in uitzichtloze situaties
Daarnaast schrijft Frankl over het belang van het vinden van betekenis, zelfs in de meest uitzichtloze situaties. Hij verhaalt over het oprichten van een clandestiene psychotherapie kliniek in het kamp om zijn medegevangenen te helpen. Ondanks de afschuwelijke omstandigheden geloofde Frankl dat het helpen van anderen om betekenis te vinden in hun situatie een vorm van verzet en overleving was.
In een ander fragment van het boek beschrijft hij een moment waarop hij zichzelf in de toekomst voorstelt, staande op een podium en sprekend over zijn ervaringen. Dit moment van zelfprojectie diende als een soort ontsnapping en hield de hoop levend dat er een einde zou komen aan zijn lijden.
Schoonheid moet je zelf vinden
Verder beschrijft Frankl hoe hij betekenis vond in kleine momenten van schoonheid of menselijkheid, zoals het kijken naar een zonsondergang, het delen van een stuk brood of het herinneren aan zijn geliefde. Dit zijn enkele van de krachtigste momenten in het boek, omdat ze laten zien hoe Frankl en andere gevangenen in staat waren om licht te vinden in de meest duistere tijden.
In elk van deze voorbeelden beschrijft Frankl de ervaring van het leven in een concentratiekamp zonder zich te concentreren op de gruwelijkheden. In plaats daarvan ligt de nadruk op de psychologische reacties en de pogingen om betekenis te vinden, wat deze ervaringen toegankelijk maakt voor lezers van alle leeftijden en achtergronden.
Universele waarheid
Het verhaal van Frankl is aangrijpend, maar het is de universele waarheid die eruit voortkomt die ons het meest raakt. Hij stelt dat betekenis in het leven kan worden gevonden door werk (iets betekenisvols doen), door liefde (zorg dragen voor een ander), en door moed tijdens moeilijke tijden. Deze thema’s resoneren niet alleen bij volwassenen, maar zijn eveneens relevant voor jongeren die in de complexe wereld hun weg zoeken.
Ontheemding en verwarring
Nu meer dan ooit, in het tijdperk van sociale media en voortdurende online verbondenheid, worstelen jongeren met het vinden van hun eigen betekenis en doel in het leven. Hoewel de omstandigheden bijna niet extremer kunnen verschillend, bestaan er tussen dat gevoel van ontheemding en verwarring die vele jongeren ervaren, en de ervaring van Frankl in de concentratiekampen raakvlakken. De zoektocht naar betekenis blijft universeel, ongeacht de context.
De recente pandemie heeft ons bijvoorbeeld allemaal op de proef gesteld. We hebben het gevoel van isolement ervaren, we zijn geconfronteerd met verlies en hebben met angst en onzekerheid geleefd. Frankl’s moed en veerkracht tijdens zijn ervaringen in de Holocaust kunnen ons in zo’n omstandigheden inspireren. Zijn zoektocht naar betekenis te midden van de chaos kan ons helpen om ons eigen pad te vinden, zelfs tijdens de meest uitdagende tijden.
Humanisme
In een wereld die steeds meer verdeeld raakt door politieke meningsverschillen, klimaatverandering en de strijd voor sociale rechtvaardigheid, kunnen we ook lessen trekken uit Frankl’s humanistische benadering van de psychologie. Hij stelde dat de kern van de menselijke ervaring is om betekenis te vinden in ons leven, in ons werk, in onze relaties en in onze reactie op tegenspoed. Dit zijn universele behoeften die over tijd en cultuur heen reiken.
Als we empathie willen opwekken voor de slachtoffers van de Holocaust, is het noodzakelijk dat we de ervaringen van deze mensen in hun volle context begrijpen. Het lezen van ‘De zin van het bestaan’ is een stap in die richting. Het herinnert ons eraan dat, hoewel de omstandigheden waarin we ons bevinden kunnen variëren, de zoektocht naar betekenis een essentieel deel is van de menselijke ervaring.
Wat hebben we er aan?
Laat de ervaringen van Viktor Frankl een inspiratie zijn voor ons allemaal. Laat de moed van Viktor Frankl ons eraan herinneren dat we, zelfs in het aangezicht van schijnbaar onoverkomelijke tegenspoed, in staat zijn om betekenis te vinden en onze omstandigheden te overstijgen. Dit is een cruciale boodschap voor de wereld van vandaag, waar media, sociale media en sommige politici ons vaak lijken te duwen naar het benadrukken van onze verschillen, in plaats van onze gedeelde menselijkheid.
In deze tijden van polarisatie is het belangrijker dan ooit om te zoeken naar wat we gemeenschappelijk hebben, naar wat ons verbindt. Frankl’s werk herinnert ons eraan dat, ondanks onze verschillende achtergronden, culturen en overtuigingen, we allemaal een fundamentele menselijke behoefte delen: het zoeken naar betekenis en doel in ons leven.
Verbondenheid
Het is door deze gedeelde menselijke ervaring dat we empathie kunnen opbouwen en onze verbondenheid kunnen herkennen. Het helpt ons om verder te kijken dan de oppervlakkige verschillen die ons kunnen verdelen, om in te zien dat, ongeacht onze omstandigheden, we allemaal streven naar betekenis, doel en een gevoel van verbondenheid.
Hoewel de uitdagingen die we vandaag de dag tegenkomen dramatisch verschillen van de beproevingen die Frankl heeft doorstaan, blijven de lessen die we uit zijn ervaringen kunnen trekken relevant. Of we nu worstelen met persoonlijke problemen, maatschappelijke onrust of wereldwijde kwesties, we kunnen kracht putten uit zijn moed en veerkracht.
Het is essentieel om, ondanks de druk van externe factoren zoals sociale media en politiek, ons te concentreren op het vinden van wat ons bindt, in plaats van wat ons verdeelt. Het zoeken naar gedeelde waarden, gezamenlijke doelen, en het erkennen van onze gemeenschappelijke menselijkheid kan ons helpen om bruggen te bouwen, de dialoog te bevorderen en te werken aan een meer begripvolle en empathische samenleving.
Inspiratie
Dus, laten we in tijden van tegenspoed ons laten inspireren door Frankl’s moed. Laten we zijn levenslessen ter harte nemen en ons inzetten om onze gedeelde menselijkheid te herkennen, betekenis te vinden in onze eigen levens, en de uitdagingen die we tegenkomen te overstijgen. Op deze manier kunnen we bijdragen aan een wereld die meer gericht is op verbondenheid dan op verdeeldheid.
En zo wordt de Holocaust geen ver verleden, maar een levendige herinnering die ons vormt en ons eraan herinnert om te streven naar een wereld waarin empathie en humanisme hoog in het vaandel staan.
