De Verenigde Staten, de Europese Unie en de geallieerde regeringen – van oudsher fervente voorstanders van het Kimberley-proces (KP) – zijn gefrustreerd over het certificeringssysteem en vragen zich af of zij hun huidige niveau van middelen eraan moeten blijven besteden, zegt Hans Merket, een onderzoeker voor de International Peace Information Service (IPIS) en een lid van de Kimberley Process Civil Society Coalition (KPCSC).
“Het denken is dat het Kimberley-proces niet meer werkt,” zegt hij. “Het algemene sentiment is dat ze nadenken over wat de volgende stap is.”
Maar verwacht geen KP-exit, zegt hij; zelfs de felste regeringscritici hebben niet gepleit voor een afscheid op korte termijn. Toch bespeurt hij een verschuiving in hun denken.
In het verleden uitte het “westerse blok” dat heeft aangedrongen op hervormingen van het KP – doorgaans bestaande uit de Verenigde Staten, de Europese Unie, Canada, Australië, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk – stelselmatig zijn teleurstelling over het trage tempo van vooruitgang bij het KP. Maar deze landen waren ook bereid de fouten te accepteren, aldus Merket.
Na de Russische inval in Oekraïne “beginnen ze te twijfelen of het KP wel het juiste doel dient,” voegt hij eraan toe. “Ze hebben het willen behouden om het vertrouwen van de consument in diamanten te behouden. Maar het KP lijkt het vertrouwen van de consument in diamant te ondermijnen.”
Hij voegt eraan toe dat sommigen het gevoel hebben dat “het streven van de bedrijfstak naar traceerbaarheid de KP minder essentieel kan maken.”
Een van de opties die worden overwogen is het inschakelen van een consultant om verschillende actiemogelijkheden uit te stippelen, zegt hij.
Een regeringsfunctionaris vertelt dat het Kimberley Proces nog steeds wordt gezien als een “belangrijke basislijn“. Maar deze persoon merkt op dat de invasie van Rusland in Oekraïne een “enorme uitdaging” vormt die de organisatie moet aanpakken.
Terwijl een verbod op Russische diamanten door de KP altijd al als een vergezochte mogelijkheid werd beschouwd, kon de organisatie het er op de vorige maand in Kasane (Botswana) gehouden KP-topconferentie niet eens over eens worden om het onderwerp te bespreken.
Naast het Westerse blok waren de enige andere landen die voor het ter sprake brengen van het onderwerp stemden, Japan en Oekraïne. Terwijl de KP werkt volgens een model van absolute consensus, kreeg het voorstel in dit geval niet eens de steun van een gewone meerderheid.
“Ze wilden niet dat de Russische kwestie het Westen tegen de rest van de wereld zou worden, maar dat is het wel geworden,” zegt Merket.
De invasie van Rusland in Oekraïne heeft de KP in een nieuwe bitterheid gestort, waarbij de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk routinematig groepen boycotten die door Rusland worden voorgezeten.
In een brief aan de voorzitter van het Kimberley-proces die door Reuters is ingezien, schrijft Marika Lautso-Mousnier van de Europese Commissie dat niets doen aan de inval in Oekraïne “de geloofwaardigheid en integriteit van het Kimberley-proces zou ondermijnen, niet alleen als mechanisme voor conflictpreventie, maar ook als mechanisme voor handelsregulering“.
Ioanna Sahas Martin, directeur natuurlijke hulpbronnen en bestuur van het Canadese bureau voor economische ontwikkeling, zei ook dat het Kimberley-proces “niet kan weigeren de terechte vragen die zijn gerezen over de vraag of door Rusland geëxporteerde ruwe diamanten de invasie van Oekraïne financieren, in overweging te nemen“.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zei tegen het persbureau dat het zijn veroordeling uitsprak over wat het noemt “pogingen om het werk van het Kimberley-proces te politiseren door de basisprincipes ervan opzettelijk te verdraaien of zelfs openlijk te vervangen“.
KP voorzitter Jacob Thamage vertelt dat de start van de vergadering “niet gemakkelijk was,” aangezien de groep debatteerde over het al dan niet bespreken van de Russische kwestie. Maar “al met al is de bijeenkomst goed verlopen en is er vooruitgang geboekt met betrekking tot kwesties die in de KP-werkgroepen aan de orde zijn“, zegt hij.
“Een kennis van me die van Zuidamerikaanse afkomst is zou zeggen dat dit ‘Mucho ruido y pocas nueces’ is, een uitdrukking die zoveel betekent als dat iets of iemand alleen maar window dressing is, maar geen inhoud of substantie heeft. Daar neigt voor mij de functionering van het Kimberley-proces dezer dagen helaas sterk naartoe.”
Sylvain Goldberg
