Groot, groter, grootst was jarenlang het motto van Dubai, het zaken- en winkelparadijs van de Golfregio. Maar de lage olieprijs en de coronapandemie slaan hard toe. Banen verdwijnen en daarmee dreigt een exodus van de expats waarop de economie juist draait.
Sarah Sissons woonde 25 jaar in Dubai en had nu niet eens een maand nodig om te vertrekken. Terug naar haar vaderland Australië, samen met haar man en dochter. Ze was als tiener met haar ouders mee verhuisd naar Dubai, waar haar vader werkte als piloot bij Emirates, en ze was er gebleven.
De 39-jarige Australische runde er een koffiebar en was freelance HR-consultant. “Dubai is mijn thuis“, zei ze. “Maar het leven hier is duur en voor expats is er niets geregeld. Mochten we in Australië ons inkomen verliezen, dan zijn we daar in elk geval verzekerd tegen ziektekosten en hebben we gratis onderwijs.”
Miljoenen buitenlanders in de Golfregio staan voor dezelfde keuze, nu de coronapandemie en de dalende olieprijzen de Golfstaten dwingen de economische bakens te verzetten. Voor de rijke Arabische monarchieën waren buitenlandse werknemers decennialang onmisbaar om de slaperige dorpjes tot kosmopolitische steden uit te bouwen. Velen zijn er opgegroeid of hebben er een gezin gesticht. Maar omdat ze geen staatsburger konden worden of geen permanente verblijfsvergunning konden krijgen, was het altijd een riskant bestaan, zeker omdat er geen sociale voorzieningen zijn om moeilijke tijden op te vangen.
Fatale neerwaartse spiraal
Vooral voor Dubai, waar de economie vrijwel geheel draait op buitenlanders – die er 90% van de bevolking vormen – is de exodus van expats slecht nieuws.
Het economisch onderzoeksbureau Oxford Economics schat dat in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), waar Dubai toe behoort, 900.000 banen verloren kunnen gaan, een horrorscenario voor een land met 9,6 miljoen inwoners. Indiase, Pakistaanse en Afghaanse arbeiders vertrekken met vliegtuigen tegelijk naar huis. Maar het vertrek van de buitenlanders met de midden- en hogere inkomens geeft de hardste klap aan de economie van het emiraat, dat helemaal is ingesteld op voortdurende groei.
“Een uittocht van de middenklasse kan de economie in een fatale neerwaartse spiraal brengen“, zegt Ryan Bohl, Midden-Oostenspecialist van het geopolitieke consultancybureau Stratfor. “Sectoren zoals restaurants, luxewinkels, scholen en medische klinieken, die van deze middeninkomens afhankelijk zijn, gaan het allemaal voelen als die mensen vertrekken. Zonder overheidssteun zullen die bedrijven mensen ontslaan, die op hun beurt het land verlaten en zo een nieuwe vertrekgolf veroorzaken.”
Sommige leiders in de Golfregio, zoals de premier van Koeweit, moedigen buitenlanders juist aan om te vertrekken, in de hoop zo banen voor de eigen bevolking te scheppen. Maar in Dubai, dat economisch afhankelijk is van zijn positie als internationaal centrum voor handel en toerisme, ligt de zaak anders.
Duurste stad in het Midden-Oosten
Naar verwachting zullen de VAE expats juist ruimere mogelijkheden gaan bieden om permanent te blijven, al moeten ze voorzichtig manoeuvreren om niet de exceptionele voordelen aan te tasten die de eigen burgers van de oliestaat genieten. Verblijfsvergunningen worden nu automatisch verlengd en werkvergunningen worden kosteloos verstrekt. Maar tegelijk proberen ze bedrijven ertoe bewegen eerst personeel te zoeken onder de lokale mensen die recent zonder baan zijn komen te zitten. Banken worden aangespoord renteloze kredieten of uitstel van betaling te geven aan gezinnen en bedrijven die in financiële problemen zijn geraakt.
In Dubai is het dure leven het grootste probleem. De stad, die jarenlang gold als belastingparadijs, is voor bedrijven en inwoners steeds duurder geworden. In 2013 stond Dubai nog op de 90ste plaats op de Mercer-lijst van duurste steden voor expats. Inmiddels staat het op de 23ste plaats en is het de duurste stad in het Midden-Oosten.
Schoolkosten zijn voor gezinnen steeds vaker beslissend, zeker nu veel werkgevers die niet meer vergoeden. Weliswaar zijn er nu meer scholen in verschillende prijscategorieën, maar volgens de International Schools Database heeft Dubai met $11.402 (ruim €10.000) per jaar gemiddeld nog steeds de hoogste onderwijskosten in de regio.
Ouders zullen hun kinderen op goedkopere scholen doen. Dat leidt niet alleen tot een druk op de schooltarieven, maar ook tot een daling van 10% tot 15% van het aantal leerlingen op duurdere scholen, zo verwacht investeringsadviseur Mahdi Mattar.
Villawijken in de woestijn
Docente Sarah Azba verloor haar baan, toen de school waar ze werkte vanwege de coronamaatregelen online les moest gaan geven. Daarmee verloor ze zelf ook direct het recht op gratis onderwijs voor haar zoon. Daarom keert ze terug naar de Verenigde Staten, waar haar zoon naar een openbare school zal gaan en haar dochter gaat studeren. Haar man blijft achter en verhuist naar een kleiner, goedkoper appartement. ‘Ons gezin opsplitsen was geen gemakkelijke beslissing, maar het was onvermijdelijk’, zegt Azba.
In Dubai was ‘groot’ decennialang het motto: de grootste winkelcentra, de hoogste gebouwen. In de woestijn verrezen villawijken voor de expats, die afkwamen op de zon en de hoge, belastingvrije salarissen. Er ontstonden nieuwe uitgaanswijken waar wereldberoemde chefs restaurants openden. Toch hing de ommekeer al jaren in de lucht. De winkelcentra waren wel druk, maar draaiden onvoldoende omzet. Voor nieuwe huizen waren er minder kopers. De nieuwe restaurants kaapten vooral klanten weg bij de bestaande.
Expo 2020 uitgesteld
Al na de financiële crisis van 2008 haalde de economie nooit meer het oude groeitempo. En in 2014, net toen het beter leek te gaan, zetten kelderende olieprijzen een nieuwe rem op de groei. De Expo 2020, die zes maanden zou duren en 25 miljoen bezoekers zou gaan trekken, moest dit jaar een nieuwe start worden. Maar het evenement is vanwege de coronacrisis een jaar uitgesteld.
“Net als de vrijwel de hele Golfregio is Dubai afhankelijk van buitenlandse werknemers, maar men is terughoudend om geld in de economie te pompen om die te stimuleren. Misschien willen ze in deze extreem onzekere tijden geen geld uitgeven, maar daardoor kan een uitstroom van buitenlanders op gang komen, waardoor de vertraging door het coronavirus nog langer duurt“, zegt Ziad Daoud, economisch analist van Bloomberg.
Door de zwakke vraag zal herstel tijd vergen. In de VAE is, anders dan elders in het Midden-Oosten, het aantal besmettingen na de versoepeling van de coronamaatregelen niet gestegen. Maar omdat het land zo afhankelijk is van vrije stromen van mensen en goederen, is het ook kwetsbaar voor economische crises elders in de wereld.
Vliegmaatschappij Emirates Group overweegt 30.000 banen te schrappen en ontslaat op dit moment personeel. Hotels in Dubai zullen waarschijnlijk 30% van hun mensen ontslaan. De projectontwikkelaars, die werken aan kunstmatige eilanden en de hoogste toren van het land bouwen, verlagen de lonen. En Uber-dochterbedrijf Careem heeft in mei bijna een derde van de banen geschrapt, al zegt het dat de omzet weer wat herstelt.
Biezen pakken
De internationale verhuizer Move it Cargo and Packaging krijgt zo’n zeven telefoontjes per dag van mensen die hun spullen vanuit Dubai naar het buitenland willen verhuizen; vorig jaar rond deze tijd waren dat er twee of drie per week. Bovendien kwamen er toen net zoveel mensen naar Dubai toe, nu zijn er alleen maar vertrekkers.
Marc Halabi (42) verloor in maart zijn baan als directeur bij een reclamebureau en is nu met zijn vrouw en twee dochters aan het uitzoeken wat ze na 11 jaar zullen meenemen naar Canada. Hij heeft tevergeefs geprobeerd om in Dubai ander werk te vinden en kan zich financieel niet permitteren om nog langer te blijven.
“Ik vind het erg dat we weggaan“, zegt hij. “Dubai voelt als mijn thuis en heeft me veel kansen gegeven, maar als het tegenzit is er niet veel ondersteuning en krijg je hooguit een maand of twee de tijd om je biezen te pakken.“
